LỄ BÁCH NHẬT CỤ NGUYỄN TRỌNG VĨNH:
Giá mà Lãnh đạo biết lắng nghe…
Đinh Hoàng Thắng
Thấm thoắt 100 ngày Nhà ngoại giao – Lão tướng Nguyễn Trọng Vĩnh đã đi
xa. Di sản của Cụ hôm nay tuy chưa được nghiên cứu và tiếp thu, nhưng các giá
trị lâu bền và định hướng nhất quán ấy vẫn trường tồn với thời gian. Mai đây,
khi đất nước bắt nhịp với thời đại, chắc chắn Cụ được “hồn sông núi khí thiêng ghi muôn đời”* và sẽ được nhắc đến như một
trong những người vạch đường sáng suốt.
Nói cho công bằng, lịch sử
Việt Nam đương đại có chuyển động, dù chậm chạp. Sự chuyển động ấy là đáng hoan
nghênh, tuy còn khoảng cách với sự đón đợi. So với những Trần Xuân Bách, Trần Độ
và các nhà hoạt động khác dấn thân cho tương lai dân chủ của đất nước, số phận
tướng Nguyễn Trọng Vĩnh không đến mức bi kịch. Không bi kịch nhưng Cụ vẫn luôn
tự vấn và day dứt cho đến cuối cuộc đời vắt ngang hai thế kỷ. Nhớ mãi những lần
đến thăm Cụ tại nhà riêng và bệnh viện. Lúc bấy giờ nói chuyện đã khó khăn,
nhưng Cụ vẫn nắm chặt tay, ra hiệu với chúng tôi phải đấu tranh không khoan nhượng,
vì an ninh quốc gia, không được để cho các tập đoàn “nước lạ” tham gia đấu thầu
xa lộ Bắc Nam.
Đọc những dòng lưu bút từ
cuốn sổ tang hôm nào, càng củng cố trong tôi một niềm nuối tiếc nhức nhối. Vậy
là những người để lại các dòng lưu bút này đã cùng nhau toả sáng lên một khoảnh
khắc của hoà hợp. Cái buổi sáng ngày mồng hai tháng Giêng ấy, tất cả đều chỉnh
tề hàng lối trước linh sàng Cụ. Từ tận đáy lòng, chia sẻ những giá trị của Cụ, họ
đã ngưỡng mộ và dành cho Cụ những tình cảm kính trọng và quý mến thực sự. Một
con người mà Facebooker Lê Hồng Hạnh từng cảm thán, “là Tiên là Phật ở cõi nhân gian đầy nhiễu nhương này”. Liệu qua
đám tang hôm ấy, họ đã xích lại được gần nhau bao nhiêu? Ai đã làm cho những
con người vốn dĩ là đồng bào của nhau mà phải đối mặt nhau, thậm chí một bên
coi bên kia là thù địch, rồi ngoảnh lưng lại luôn cả với những giá trị mà trong
thâm tâm, bản thân cũng đồng tình và chia sẻ, nhưng bề ngoài, buộc phải phản
bác lấy lệ? Không thể liệt kê hết danh tính họ ra đây! Đó là những Đoàn Văn
Vươn (Hải Phòng), những Cấn Thị Thêu (Dương Nội), những Lê Trọng Hùng (Truyền
hình CHTV)… Đó là Bí thư Trung ương Đảng Nguyễn Xuân Thắng, Uỷ viên Trung ương
Đảng Bùi Thanh Sơn (Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao), Trung tướng Lê Hiền
Vân (Tổng cục Chính trị), Thiếu tướng Lê Văn Huyên (Cục Tổ chức)… Và biết bao
nhân sỹ, trí thức, đại biểu các cơ quan đại diện trong và ngoài nước, các tổ chức
xã hội dân sự, nghề nghiệp, các cơ sở giáo dục, cựu chiến binh, đồng hương, họ
hàng và bà con khối phố…
Trong một xã hội dân chủ,
“cần ăng-ten” của các nhà lãnh đạo quốc gia lúc này phải nắm bắt được những làn
sóng nói trên! Những làn sóng ấy không đến từ “các lực lượng thù địch”, lại
càng không đến từ những con người “tự diễn biến” hay “tự chuyển hoá”. Bởi vì,
ngay đến cả Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng, Thủ tướng Nguyễn Xuân
Phúc và nhiều Lãnh đạo Đảng/Nhà nước khác cũng gửi vòng hoa viếng Cụ cơ mà!
Đoàn Văn Vươn, Cấn Thị Thêu hay Lê Trọng Hùng… đều là những con người thiện
lương. Các quan chức Ngoại giao, các vị tướng của Cục Tổ chức hay Tổng cục
Chính trị nêu trên đều là những yếu nhân có cương vị cao hiện đang gánh vác trọng
trách trong chính quyền… Từ những đốm lửa ấy cớ sao không biết thổi bùng lên thành
ngọn lửa thiêng của chủ nghĩa yêu nước, hun đúc nên sức mạnh đại đoàn kết dân tộc?
Cần biết bao ngọn lửa ấy đối với Tổ quốc những năm tháng sóng gió hiện nay!
Phong toả toàn quốc đã bước
sang ngày thứ hai. Cả nước đang gồng mình chống đại dịch thế kỷ, con virus quái
ác ấy từ đâu đến thì ai cũng biết. Người dân các tỉnh miền Tây đang oằn lưng chống
hạn mặn lịch sử đồng bằng Sông Cửu Long, đe doạ mưu sinh của hơn 17 triệu ngư
dân và các hộ nghề nông. Đại hoạ ấy do ai gây ra, thiết nghĩ cháu học sinh
trung học cũng có thể trả lời rành rẽ. Rồi biển đảo và các ngư trường truyền thống
của người Việt không chỉ ở Hoàng Sa, Trường Sa mà trên toàn Biển Đông không
phút nào thôi bị đe doạ, bị khủng bố. Và còn bao nhiêu câu chuyện đau đầu khác
nữa liên quan đến độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ trong quan hệ đối ngoại.
Cần lắm lúc này một lời hiệu triệu: “Quân
xung phong, nước Nam đang chờ mong tay ngươi!”** Vấn đề ở đây không chỉ là
đức hy sinh! Đối với một thế giới “hậu Covid-19”, sự tỉnh táo để kết nối và
thích ứng mới đẻ ra được giải pháp thông minh. Cái khó ló cái khôn, trong nguy
có cơ. Dân tộc này không thiếu các nguồn mạch tạo ra “sức mạnh mềm”. Vấn đề là
phải biết lắng nghe, biết khai mở, đặc biệt từ những công dân tiêu biểu như
Nguyễn Trọng Vĩnh, một Lão tướng “còn
hơi, còn sức, còn lên tiếng/ là muốn quyền uy bớt lỗi lầm”.
Giá như độ tinh nhạy của các
Lãnh đạo Đảng/ Nhà nước/ Chính phủ suốt bao năm qua, đặc biệt là 15 năm trở lại
đây (từ 2004 – 2019) bắt được làn sóng phát ra từ Cụ và từ biết bao các bậc
nhân sỹ trí thức từ Bắc chí Nam thì đất nước đâu đến nỗi khốn khó và khủng hoảng
như giờ đây. Một trong những giá trị làm nên “hiện tượng Nguyễn Trọng Vĩnh” là sự tỉnh táo và sáng suốt bắt kịp
những thăng trầm trong số phận của đất nước. Dù giác ngộ và theo Đảng từ năm
1937 nhưng một khi thời thế chuyển dịch, Cụ đã sớm nhận chân các xu hướng phổ
quát của thời đại, khảng khái chỉ ra “những
lỗi hệ thống, sai từ gốc đến ngọn, từ lý thuyết đến mô hình” (cựu Chủ tịch Quốc
hội Nguyễn Văn An), và đề xuất phương hướng khắc phục. Tính tiên phong
trong viễn kiến của Cụ rõ ràng vượt qua giới hạn tuổi tác và tư duy quán tính.
Có lần đại diện của Thành uỷ Hà Nội đến vấn an Cụ tại nhà riêng với mục đích vận
động Cụ rút tên khỏi Thư Ngỏ 61 và khỏi Danh sách 127 Nhân sỹ trí thức gửi kiến nghị
tới các đại biểu dự Đại hội 12 của Đảng. Cụ không những không rút, mà còn
thuyết phục những người cùng đối thoại về tính đúng đắn của các kế sách “chống giặc ngoại xâm và nội xâm” ấy.
Giá như các bậc “công bộc”
ấy giờ đây ngồi lại, với các nhà nghiên cứu, các tổ chức xã hội dân sự, cùng
nhau rút ra những gì là “ích quốc lợi dân” từ trong hai tập sách của Tủ sách
Gia đình: “Kể lại Cuộc đời” và “Phải Trái
Sự Đời”. Mùa Covid-19 chưa làm được Hội thảo thì sẽ tập trung giới thiệu
hai ấn phẩm như là những nén tâm hương nhân 100 ngày Cụ về Trời. Những người
quý mến, ngưỡng mộ Cụ đã lập Blog https://disannguyentrongvinh.blogspot.com/
để có chỗ trao đổi những cảm nghĩ và phân tích của mình về cuộc đời cũng như sự
nghiệp vẻ vang của Cụ, về các bài viết mà con cháu Cụ đã sưu tầm, sắp xếp và
tuyển chọn nhân dịp mừng Cụ trăm tuổi, rồi cùng nhau online như một trang mạng
xã hội thì hay biết chừng nào! Cảm ơn nhà báo Tạ Đình Thính đã có mấy dòng cảm
thán mộc mạc nhưng đầy ý nghĩa, phản ánh được các cung bậc tình cảm của nhiều
người: “Một trăm linh bốn Xuân/ Lão tướng chẳng cầu Nhàn/ Khơi ngọn lửa Vĩnh
Cửu/ Để thắp sáng Nhân Gian/”.
Cảm ơn nhà văn Phạm Xuân
Nguyên đã phác hoạ chân dung Cụ thật tài tình: “Sứ thần tận Trung với nước/ Tướng quân tận Hiếu với Dân/ Trăm năm vững
vàng quắc thước/ Xứng danh Người ở cõi Trần/. Vâng, Cụ Vĩnh thật xứng danh
và xứng đáng với chữ “Người” viết hoa. Là một nhà ngoại giao khoác áo lính và
cũng là một người lính mặc áo ngoại giao, Cụ Vĩnh chắc chắn là vị đại sứ đặc mệnh
toàn quyền duy nhất của Việt Nam cho đến nay có nhiệm kỳ dài nhất ở sở tại,
suýt soát 13 năm. Cụ đã đúc kết một trong những bài học với Trung Quốc là “mềm
nắn rắn buông”. Cụ kể lại cho chúng tôi nhiều câu chuyện khi “nhu” khi “cương”
với Tầu. Lúc họ hùng hùng hổ hổ, đập bàn đập ghế, vu cáo trắng trợn và đe doạ
ta, Cụ đã phải vận hết nội công kiềm chế để không bị cuốn vào những trò “phi
ngoại giao”, dùng những lý lẽ đích đáng “đập” lại họ, buộc họ phải thoái lui. Nhưng
khi cần “cương”, Cụ cũng dám có thái độ cứng rắn, đã “mời” một Thứ trưởng Ngoại
giao Trung Quốc ra khỏi Đại Sứ quán ta ở Bắc Kinh, khi vị Thứ trưởng ấy đã có
thái độ bất lịch sự và những phát ngôn không đúng mực trong đàm phán.
Cuộc thoát trần của Cụ Nguyễn
Trọng Vĩnh giống như ngôi sao băng vừa vụt qua trên bầu trời ảm đạm. Có thể
chia sẻ với suy tưởng của GS. Tương Lai: Ngôi sao băng ấy tuy đã tắt nhưng ánh
sáng của nó sẽ còn soi rọi mãi tới nhiều thế hệ mai sau! Tinh thần này đã được
Giám đốc Trung tâm Minh Triết Nguyễn Khắc Mai tái khẳng định trong bức Trướng
viếng hôm tang lễ. Tiếc là không rõ vì lý do gì, bức Trướng ấy không được các lực
lượng an ninh cho phép đưa vào đặt trước linh sàng Cụ: “Trọng Độc Lập/ Trọng Dân Quyền/ Hiếu Trung Rạng Ngời Một Thuở/ Vĩnh Biệt
Này/ Vĩnh Hằng Ấy/ Nghĩa Tình Còn Mãi Ngàn Thu”. Để di sản của Cụ sống mãi
với thời gian, để các giá trị lâu bền và những định hướng nhất quán của Cụ được
truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác, Blog https://disannguyentrongvinh.blogspot.com/
hy vọng nhận được ngày càng nhiều sự hưởng ứng từ khắp cả ba miền Bắc – Trung –
Nam và từ những người Việt Nam khắp nơi trên thế giới. Hãy đọc và cảm nhận hai
cuốn sách nóng bỏng tính thời sự, chứa chan lòng yêu nước, thương dân của Cụ Nguyễn
Trọng Vĩnh! Hãy lan toả những bài viết đầy trí tuệ sắc bén, chứa chan nhân cách
sống giản dị và thanh cao, sống động và cuốn hút của Cụ vào xã hội hôm nay, đồng
thời truyền cảm hứng ấy cho các thế hệ mai sau, dấn thân vì độc lập, tự do của
Tổ quốc, vì dân chủ, hạnh phúc của Nhân dân./.
Thêm một số tham khảo:
* và **: “Quân xung phong, nước
Nam đang chờ mong tay ngươi, hồn sông núi khí thiêng ghi muôn đời”: Trích từ
bài hát “Chiến sĩ Việt Nam”, nhạc và lời của Văn Cao: https://www.youtube.com/watch?v=M0q1d-mC8RA
